Euskal ondare lirikoaren berregitea Sarrionandiaren lanetan: herri-genero neurtuak [Reelaboración del patrimonio lírico en la obra sarrionandiana: géneros métricos populares]

  1. Ane Arandia Morgaetxebarria 1
  1. 1 Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea
    info

    Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea

    Lejona, España

    ROR https://ror.org/000xsnr85

Aldizkaria:
Fontes linguae vasconum: Studia et documenta

ISSN: 0046-435X

Argitalpen urtea: 2024

Urtea: 56

Zenbakia: 137

Orrialdeak: 191-223

Mota: Artikulua

DOI: 10.35462/FLV137.8 DIALNET GOOGLE SCHOLAR

Beste argitalpen batzuk: Fontes linguae vasconum: Studia et documenta

Laburpena

En el artículo se analizará la reelaboración del acervo lírico oral vasco (coplas y versos) en la obra sarrionandiana. El poeta suele utilizar el verso libre. Sin embargo, en ocasiones, ha elaborado textos basados en géneros populares y compuestos de una determinada métrica. Dichas reelaboraciones se han dado a conocer en canciones o en revistas, por lo que la crítica no les ha dedicado demasiada atención. Por ello, se abordará su estudio para explicar cuándo y cómo recurre a ellos. Concluimos que, en general, el autor utiliza dichos géneros cuando crea textos para cantantes, cuando se basa un hipotexto de tradición popular y cuando quiere transmitir un mensaje en forma de denuncia.

Erreferentzia bibliografikoak

  • Gose. (2014). Gosariak [diskoa]. Jangura produkzioak.
  • Sarrionandia, J. (1983). Carabanchelgo mutilei bertsoak. Argia, 39, 39.
  • Sarrionandia, J. (1984). Laberintoko egunkaria. Argitaratu gabeko eskuidatzia.
  • Sarrionandia, J. (1985). Ni ez naiz hemengoa. Pamiela.
  • Sarrionandia, J. (1988). Marginalia. Elkar.
  • Sarrionandia, J. (2006). Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak. Pamiela.
  • Sarrionandia, J. (2011). Kartzelako poemak. Susa. (Jatorrizko obra 1992an argitaratua)
  • Sarrionandia, J. (2013). Hnuy illa nyha majah yahoo. Elkar. (Jatorrizko obra 1995ean argitaratua)
  • Sarrionandia, J. (2014a). Izuen gordelekuetan barrena. Aurrezki Kutxa. (Jatorrizko obra 1981ean argitaratua)
  • Sarrionandia, J. (2014b). Carabanchelgo motina. Ataramiñe, 14, 187-191. https://archive.org/details/Atara14/mode/1up?view=theater
  • Sarrionandia, J. (2016). Hilda dago poesia?. Pamiela.
  • Sarrionandia, J. (2018). Gure oroitzapenak. Elkar.
  • Aldekoa-Otalora, A. (1989). Durangoko Plateruak. Gerendiaga Elkartea.
  • Altuna, P. (1994). Bertso lerroa. Euskera: Euskaltzaindiaren lan eta agiriak, 39(2), 1221-1231. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/50008.pdf
  • Altzibar, X. (2008a). Anadiplosi. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (40. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=anadiplosi
  • Altzibar, X. (2008b). Epifora. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (208-209. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=epifora
  • Arandia, A. (2024). Joseba Sarrionandiaren poesiako molde kultuak. Euskera Ikerketa Aldizkaria, 69(2). Argitaratzear.
  • Arejita, A. (2007). Dantza-koplen mundu urruna hur. In J. Kaltzakorta (arg.), Dantza-kopla zaharrak (11.-17. or.). Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
  • Ariztimuño, J. “Aitzol”. (1934). Eusko olerti-kera berezia (estetika). Yakintza, 2, 345.
  • Ayerbe, M. (2020). Berridazketak Sarrionandiaren poesian eta Saizarbitoriaren Egunero hasten delako nobelan: hurbilpen genetiko bat. In E. Santazilia, D. Krajewska, E. Zuloaga & B. Ariztimuño (arg.), Fontes Linguae Vasconum 50 urte: Ekarpen berriak euskararen ikerketari / Nuevas aportaciones al estudio de la lengua vasca (81.-94. or.). Nafarroako Gobernua. https://doi.org/10.35462/fontes50urte.5
  • Azkorbebeitia, A. (1998). Joseba Sarrionandia. Irakurketa proposamen bat. Labayru Ikastegia & Amorebieta-Etxanoko Udala.
  • Azkue, R. M. (1947). Euskalerriaren Yakintza. Espasa Calpe.
  • Badok. Berriaren euskal musikaren ataria. (d.g.). Gose. https://www.badok.eus/euskal-musika/gose#biografia
  • Bajtin, M. (1986). Problemas de la poética de Dostoievski. Fondo de Cultura Económica.
  • Bertsozale Elkarteko Iker taldea. (2009). Bertso-estrofak izendatzeko irizpideak. Lanku bertso zerbitzuak.
  • Carrizo, J.A. (1933). Cancionero popular de Salta. Baiocco. https://www.cervantesvirtual.com/obra/cancionero-popular-de-salta--0/
  • de Ercilla, B. (1897). Colección de cantos vizcaínos incluso de los plateros y del Duranguesado arreglados para canto y piano. Dotesio.
  • Etxebarria, I. & Kaltzakorta, J. (2009). Herri literatura. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia.
  • Gandiaga, B. (1997). Uda batez Madrilen. Jakin.
  • Garzia, J. (1999). Gaur egungo bertsolarien baliabide poetiko-erretorikoak [Argitaratu gabeko doktore-tesia]. UPV/EHU.
  • Garzia, J. (2007). Basque oral ecology. Oral Tradition, 22(2), 47-64.
  • Garzia, J., Sarasua, J. & Egaña, A. (2001). Bat-bateko bertsolaritza: gakoak eta azterbideak. Bertsolari Liburuak.
  • Genette, G. (1982). Palimpsestes. La littérature au second degré. Seuil.
  • Gurrutxaga, A. (2020). Xabier Leteren poetika: aldaeren azterketa eta bilakabidearen irakurketa bat [Doktore-tesia, UPV/EHU]. ADDI. https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/47863/TESIS_GURRUTXAGA_MUXIKA_ALEXANDER.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  • Haritschelhar, J. Otaegi, L. & Esnal, P. (2008a). Errima. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura Terminoen Hiztegia (246.-255. or.). https://addi.ehu.es/handle/10810/47863
  • Haritschelhar, J. & Lekuona, J.M. (2008b). Estrofa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (306.-310. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=estrofa
  • Imanol. (1987). Mea Culparik ez [Diskoa]. Elkar.
  • Jaka, A. (2012). Itzulpenari buruzko gogoeta eta itzulpen-praktika Joseba Sarrionandiaren lanetan. Euskaltzaindia.
  • Kaltzakorta, J. (2003). Erronda-kantuak eta eske-bertsoak. Euskera, 48(1), 109-163. https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/55739.pdf
  • Kaltzakorta, J. (2004). Una colección antigua de coplas vizcaínas. Litterae vasconicae: euskeraren iker atalak, 9, 9-64. https://argitalpenak.labayru.eus/fso/item/
  • document/92/Litterae%20Vasconicae.%20Euskeraren%20Iker%20Atalak%209.pdf
  • Kaltzakorta, J. (2007). Dantza-kopla zaharrak. Labayru Ikastegia & Bilbao Bizkaia Kutxa.
  • Kortazar, J. (2000). Literatura konparatuaren saioak (II). Pott banda: Atxaga, Sarrionandia. Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo", 34(2), 343-360. https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/8801
  • Labayru Fundazioa. (2016ko abenduaren 15a). Marijesiak: abenduko kantak/koplak [Bideoa]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=taO9fVYjtcs
  • Lekuona, J.M. (1979). Ilargiaren eskolan. Erein.
  • Lekuona, J.M. (1982). Ahozko euskal literatura. Erein.
  • Lekuona, J.M. (1989). Erdi-ahozkotasunaren literatur estiloaz. Euskera, 34(1), 17-51. http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/50342.pdf
  • Lekuona, J.M. (1991). Kontapoesiaren modulu metrikoak Hegoaldeko usarioan. Euskera, 36, 825-852.
  • Lekuona, J.M. (2008a). Bertso berri. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (97. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertso+berri
  • Lekuona, J.M. (2008b). Bertsopaper. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (127.-128. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=bertsopaper
  • Lekuona, J.M. (2008c). Sinalefa. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (694.-695. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_xslt&view=frontpage&layout=lth_detail&Itemid=474&search=sinalefa
  • Lekuona, M. (1978). Literatura oral vasca. Librería Técnica de Difusión.
  • Matxain, K. (2020). Bat-bateko bertsolaritzaren funtsezko ezaugarriak: azterketa sinkroniko bat. Fontes Linguae Vasconum, 129, 87-116. https://doi.org/10.35462/FLV129.3
  • Marijesiak. (d.g.). Diskoa. https://www.marijesiak.eus/diskoa/
  • Mitxelena, K. (1988). Historia de la literatura vasca. Erein.
  • Numhauser, J. (1982). Todo cambia [abestia]. In Todo cambia. Philips.
  • Osinaga, I. (2014ko urriak 27). Gose: ‘Sarrionandiarekin topo egiteko puntua bilatu behar izan dugu’. Euskadi irratia. https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/audioak/osoa/2673508/gosariak-euskadi-irratia-gose-joseba-sarrionandia/
  • Otaegi, L. (2008). Marijesia. In Euskaltzaindia (arg.), Literatura terminoen hiztegia (548.-549. or.). https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?search=Marijesi&bila=bai&option=com_xslt&lang=eu&layout=lth_detail&view=frontpage&Itemid=474
  • Otaegi, L. (2017). Sarrionandiaren ipuin arturikoak. Parodia, utopia eta desira. Lapurdum, 20, 219-236. https://doi.org/10.4000/lapurdum.3549
  • Paya, X. (2013). Ahozko euskal literaturaren antologia. Etxepare Euskal Institutua.
  • Peillen, D. (1975). Eske pertsuen bilduma. Cuadernos de Etnologia y Etnografía de Navarra, 7, 407.
  • Pimenta, G. (2013ko ekainak 5-8). La estética de Mijail Bajtín [kogresuko laburpenen bilduma]. Memorias del 50º Congreso de Filosofía Joven Horizontes de Compromiso: LA VIDA. https://horizontesdecompromiso.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/06/0381.pdf
  • Pozuelo, J.M. (2000). Parodiar, rev(b)elar. Exemplaria: revista de literatura comparada, 4, 1-18. https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/parodiar-revbelar-0/html/01344600-82b2-11df-acc7-02185ce6064_2.html
  • Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.
  • Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155
  • Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php
  • Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & Poemak. Erein.
  • Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa.
  • Rementeria, D. (2013). Performantzea eta erritua Gernikako Marijesietan. Identitaterako ahotsak. Jentilbaratz: cuadernos de folklore, 15, 9-226.
  • Toledo, A. (2013). Aldiak mugatuz euskal literaturan: eredu bila. Euskera, 58, 489-514. https://doi.org/10.59866/eia.v58i2.155
  • Urdaibaiko Galtzagorriak. (2017). Gernikako Marijesiak. Web argitalpena. https://www.urdaibai.org/eu/etnografia/neguaren/1.php
  • Zaldua, I. (arg.). (2005). Poetikak & poemak. Erein.
  • Zavala, A. (1996). Auspoaren auspoa I. (Itzaldiak/conferencias). Sendoa
Datuen iturria: Dialnet