El ámbito educativo de jóvenes que egresan de recursos residenciales de protección en el estado español

  1. Joana Miguelena Torrado
  2. Pauli Dávila Balsera
  3. Luis Maria Naya Garmendia
  4. Sergio Villar Fernández
Revista:
Pedagogía social: revista interuniversitaria

ISSN: 1139-1723

Año de publicación: 2022

Número: 40

Páginas: 67-80

Tipo: Artículo

DOI: 10.7179/PSRI_2022.40.04 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Otras publicaciones en: Pedagogía social: revista interuniversitaria

Resumen

La educación es una pieza clave para una inserción sociolaboral “exitosa”, más aún para colectivos vulnerables como el formado por jóvenes que egresan del sistema de protección social a la infancia y la adolescencia a los 18 años de edad. El objetivo de este artículo es profundizar en el conocimiento del ámbito educativo de este colectivo en distintas Comunidades Autónomas del Estado Español, así como observar si existen diferencias en relación a distintas variables como el sexo, la edad, la procedencia, el tiempo de estancia bajo la medida de protección o la vivienda y el ámbito formativo de este colectivo. Para ello, se han administrado dos cuestionarios a jóvenes -EVAP4-J1 Y EVAP4-J2 (TABA), uno dirigido a jóvenes egresados que viven en pisos de inserción (N=100) y otros que no están en estos pisos (N=284). Se han realizado análisis descriptivos y de comparación de medias. Los resultados muestran que existen diferencias estadísticamente significativas en relación a la formación en función del sexo, siendo los chicos quienes estudian mayoritariamente tras egresar del sistema de protección, pero siendo las chicas quienes realizan itinerarios más largos. Asimismo, existen diferencias estadísticamente significativas en relación a la nacionalidad, la edad, el tiempo de estancia y a la vivienda, siendo los no nacidos en España, los de menor edad y los que viven en un recurso de emancipación o inserción quienes continúan con su itinerario educativo. Los resultados dejan constancia de los desafíos educativos de este colectivo y del reto de las Administraciones.

Referencias bibliográficas

  • Ararteko (2021). Jóvenes migrantes sin referentes familiares en Euskadi. https://www.ararteko.eus/RecursosWeb/DOCUMENTOS/1/0_5100_3.pdf
  • Arnett, J. J. (2010). Emerging adulthood (s) en J. J. Arnett, Bridging cultural and developmental approaches to psychology: New syntheses in theory, research, and policy (pp. 255-275). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195383430.003.0012
  • Cashmore, J., Paxman, M., & Townsend, M. (2007). The educational outcomes of young people 4–5 years after leaving care: An Australian perspective. Adoption & fostering, 31(1), 50-61. https://doi.org/10.1177/030857590703100109
  • Chow, A., Galambos, N., eta Krahn, H. (2017). Work values during the transition to adulthood and mid-life satisfaction: Cascading effects across 25 years. International Journal of Behavioral Development, 41(1), 105–114. https://doi.org/10.1177/0165025415608518
  • Courtney, M.E. eta Dworsky, A. (2006). Early outcomes for young adults transitioning from out-of-home care in the USA. Child & Family Social Work, 11(3), 209-219. https://doi.org/10.1111/j.1365-2206.2006.00433.x
  • Courtney, M. E., Piliavin, I., Grogan-Kaylor, A., & Nesmith, A. (2001). Foster youth transitions to adulthood: A longitudinal view of youth leaving care. Child welfare, 80(6), 685.
  • Cuenca, M. E., Campos, G., & Goig, R. M. (2018). El tránsito a la vida adulta de los jóvenes en acogimiento residencial: El rol de la familia. Educacion XX1, 21(1), 321–344. https://doi.org/10.5944/educXX1.16510
  • Del Valle, J., Álvarez, E., & Bravo, A. (2003). Evaluación de resultados a largo plazo en acogimiento residencial de protección a la infancia. Infancia y Aprendizaje, 26(2), 235-249. https://doi.org/10.1174/021037003321827803
  • Del Valle, J., Sainero, A. & Bravo, A. (2011). Salud mental de menores en acogimiento residencial. Guía para la prevención e intervención en hogares y centros de la Comunidad Autónoma de Extremadura. Badajoz. Servicio Extremeño de Salud.
  • Dell’Aglio, D. D., & Hutz, C. S. (2004). Depressão e desempenho escolar em crianças e adolescentes institucionalizados. Psicologia: Reflexão e Crítica, 17, 351-357. https://doi.org/10.1590/S0102-79722004000300008
  • Dixon, J. (2008). Young people leaving care: health, well-being and outcomes. Child & Family Social Work, 13(2), 207-217. https://doi.org/10.1111/j.1365-2206.2007.00538.x
  • Dixon, J. (2016). Opportunities and challenges: supporting journeys into education and employment for young people leaving care in England. Revista Española de Pedagogía, 263, 13-29.
  • Dworsky, A. L., & Havlicek, J. (2009). Review of state policies and programs to support young people transitioning out of foster care. Washington State Institute for Public Policy. http://www.wsipp.wa.gov/ReportFile/1031
  • Eurostat (2020). Edad media a la que los jóvenes abandonan el hogar parental en países europeros seleccionados. https://es.statista.com/grafico/18005/edad-a-la-que-los-jovenes-europeos-abandonaron-su-hogar-familiar/
  • Federació d’Entitats amb Projectes i Pisos Assistits [FEPA] (2017). Memòria 2016. FEPA i Diputació de Barcelona. https://seuelectronica.diba.cat/serveis-de-la-seu/memoria-corporativa/es/default.asp
  • Fernández-Simo, D. & Cid, X. M. (2016). La educación social en la inserción sociolaboral con jóvenes en dificultad social. RES, Revista de Educación Social, 23, 15-19. https://eduso.net/res/revista/23/el-tema-colaboraciones-revisiones/la-educacion-social-en-la-insercion-sociolaboral-con-jovenes-en-dificultad-social
  • Fernández-Simo, D. & Cid, X. M. (2020). Adolescencias invisibles. A educación social nos caminos do empoderamento. Andavira.
  • Gilligan, R. (2018). Age limits and eligibility conditions for care, extended care and leaving care support for young people in care and care leavers: The case for cross-national analysis. Scottish Journal of Residential Child Care, 17, 2, https://www.celcis.org/application/files/1916/2308/1021/2018_Vol_17_No_2_Gilligan_R_Age_limits_for_leaving_care.pdf
  • Goyette, M. (2010). El tránsito a la vida adulta de los jóvenes atendidos desde los servicios sociales. Pedagogía Social. Revista Interuniversitaria, 17, 43–56. https://doi.org/10.7179/PSRI_2010.17.04
  • Goyette, M. (2019). Social Networks and Social Support in the Transition to Adulthood: A Reection on Social Integration Processes en V.R. Mann-Feder, M. Goyette (Eds.), Leaving Care and the Transition to Adulthood : International Contributions to Theory, Research, and Practice (p. 31-49). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780190630485.003.0003
  • Inglés, A. (dir.) (2005). Aprendiendo a volar. Estudio para el análisis de los programas europeos Mentor 15 y Ulises dedicados al proceso de socialización de adolescentes y jóvenes tutelados que han alcanzado la mayoría de edad o están cerca de ella. Fundación Diagrama.
  • Instituto Nacional de Estadística. Porcentaje de personas en riesgo de pobreza en España en 2019, por nivel educativo. https://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=9959&L=0
  • Injuve. (2017). Revista de Estudios de Juventud: Jóvenes y vivienda (número 116). http://www.injuve.es/sites/default/ files/2018/06/publicaciones/revista116_jovenesyvivienda.pdf
  • Jariot, M., Sala-Roca, J., & Arnau, L. (2015) Jóvenes tutelados y transición a la vida independiente: indicadores de éxito. REOP – Revista Española de Orientación y Psicopedagogía, 26(2), 90-103. https://doi.org/10.5944/reop.vol.26. num.2.2015.15218
  • López, M., Santos, I., Bravo, A., & Del Valle, J. (2013). El proceso de transición a la vida adulta de jóvenes acogidos en el sistema de protección infantil. Anales de psicología, 29(1), 187-196. https://dx.doi.org/10.6018/analesps.29.1.130542
  • Mallon, J. (2007). Returning to Education after Care: Protective Factors in the Development of Resilience. Adoption & Fostering, 31(1), 106-117. https://doi.org/10.1177/030857590703100115
  • Martín, E., González P., Chirino E., & Castro J.J. (2020). Inclusión social y satisfacción vital de los jóvenes extutelados. Pedagogía Social. Revista Interuniversitaria, 35, 101-111. https://doi.org/10.7179/PSRI_2020.35.08
  • Martín, E., Rodríguez, T & Torbay, A. (2007). Evaluación diferencial de los programas de acogimiento residencial para menores. Psicothema, 19(3), 406-412.
  • Martin, P. Y., & Jackson, S. (2002). Educational success for children in public care: Advice from a group of high achievers. Child & Family Social Work, 7(2), 121-130. https://doi.org/10.1046/j.1365-2206.2002.00240.x
  • Martínez, I.; Muyor, J. & López, R. (2021). La emancipación de los jóvenes desde los centros de protección de menores: La visión profesional. OBETS. Revista de Ciencias Sociales, 16(2): 393-416. https://doi.org/10.14198/OBETS2021.16.2.11
  • Melendro, M. (2016). Jóvenes sin tiempo: Riesgos y oportunidades de los jóvenes extutelados en el tránsito a la vida adulta. Centro Reina Sofía sobre Adolescencia y Juventud, FAD.
  • Melendro, M., Campos, G., Rodríguez-Bravo, A. E., & Resino, D. A. (2020). Young people’s autonomy and psychological well-being in the transition to adulthood: A Pathway Analysis. Frontiers in Psychology, 11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01946
  • Miguelena, J. (2019). Los derechos de las niñas, niños y adolescentes atendidos en recursos residenciales de acogida de programa básico en Gipuzkoa: representaciones sociales y propuestas de mejora. [Tesis doctoral. Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea]. http://hdl.handle.net/10810/42533
  • Miguelena J.; Naya, L.M., & Dávila, P. (2021). Derechos de la infancia y sistemas de protección. Delta.
  • Ministerio de Derechos Sociales y Agenda 2030 (2021). Boletín de datos estadísticos de medidas de protección a la infancia. Boletín 23. Datos 2020. Informes, Estudios e Investigación. https://observatoriodelainfancia.vpsocial.gob. es/estadisticas/estadisticas/PDF/Boletin_Proteccion_23_Provisional.pdf
  • Montserrat, C., & Casas, F. (2010). Educación y jóvenes extutelados: Revisión de la literatura científica española. Educación XX1, 13(2), 117-138. https://doi.org/10.5944/educxx1.13.2.240
  • Montserrat, C., Casas, F., & Baena, M. (2015). La educación de niños, niñas y adolescentes en el sistema de protección. ¿Un problema o una oportunidad? Universitat de Girona.
  • Montserrat, C., Casas, F., & Bertrán, I. (2013). Desigualdad de oportunidades educativas entre los adolescentes en acogimiento residencial y familiar. Infancia y Aprendizaje, 36(4), 443-453. https://doi.org/10.1174/021037013808200267
  • Montserrat, C., Casas, F., Malo, S., & Bertran, I. (2011). Los itinerarios educativos de los jóvenes ex-tutelados. Ministerio de Sanidad, Política Social e Igualdad.
  • Ringle, J. L., Ingram, S. D., & Thompson, R. W. (2010). The association between length of stay in residential care and educational achievement: Results from 5-and 16-year follow-up studies. Children and Youth Services Review, 32(7), 974-980. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2010.03.022
  • Sala Roca, J., Jariot García, M., Villalba Biarnés, A., & Rodríguez, M. (2009). Analysis of factors involved in the social inclusion process of young people fostered in residential care institutions. Children and Youth Services Review, 31(12), 1251–1257. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2009.05.010
  • Stein, M. (2005). Young people aging out of care: The poverty of theory. Children and Youth Services Review, 28(4), 422-434. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2005.05.005
  • Stewart, C. J., Kum, H. C., Barth, R. P., & Duncan, D. F. (2014). Former foster youth: Employment outcomes up to age 30. Children and Youth Services Review, 36, 220-229. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2013.11.024
  • Tilbury, C. (2010). Educational status of children and young people in care. Children Australia, 35, 7–13. https://doi.org/10.1017/S1035077200001231